Zeewier in borrelde tonnen, brommende machines, zeebodemkernen, zoöplankton-scanners en zeerobotica met namen als Zonnebloem en Barabas. We lijken door het laboratorium van een van Vlaanderens geliefde stripprofessoren te wandelen. Karen Rappé, senior wetenschappelijk medewerker en contact Filantropie bij het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ), neemt ons mee op rondleiding door de oude loodsen van het Mariene Station Oostende (MSO). Dit satellietlaboratorium herbergt naast zee-apparatuur ook verschillende box-in-box labo’s. Normaliter krioelt het hier van de onderzoeksstudenten, maar het is kort voor kerst en in deze fase zijn ze bezig met het schrijven van verslagen. Hoewel het ontbreekt aan mensen, zijn de machines bedrijvig bezig met drogen, koelen, filteren, meten en bewaren. Het lijkt alsof ze leven, ons bewegingsloos observerend, terwijl wij langslopen, in hun binnenste gluren en hun inhouden nieuwsgierig bekijken. Zorgvuldig en onvermoeibaar verrichten ze hun werk. Ik vraag me af of deze machines er plezier aan beleven, er een zekere trots uithalen, uitkijken naar het einde van de werkdag of de repetitieve taken ook moe kunnen worden.

Sinds de oprichting in 1999 staat het VLIZ onder leiding van Jan Mees, gepokt en gemazeld marinebioloog. Recent verscheen van zijn hand, samen met Colin Janssen, het boek De Onbekende Zee. Het belang van de oceaan voor mens en planeet (2023). Volgens hen weten we meer over het oppervlak van Mars, dan over onze eigen diepzee. Door dat gebrek aan kennis onderschatten we de complexe en cruciale rol die de oceaan speelt voor de planeet en haar klimaat. De opwarming, verzuring, overbevissing en vervuiling van de zee treft niet enkel kwetsbare flora en fauna, maar ook ons, de kwetsbare mens. Ons publiek hier bewust van maken, is onderdeel van het werk dat IOBZ doet. Het bijzondere aan de missie van het IOBZ is dat het onderzoek zich niet richt op de zee an sich, maar op onze relatie met haar. Wat doen wij met de zee en wat doet zij met ons? Het VLIZ als partner weerspiegelt deze waarden: haar afdeling Ocean and Human Health onderzoekt de gezondheid van de oceaan en de mens en de interacties tussen beide. 

We brengen ook nog een bezoek aan het nieuwe onderzoekscentrum Ocean Innovation Space. Deze uitbreiding van het MSO was nodig om de onderzoekscapaciteit van het groeiende VLIZ te vergroten. Ik ben verrast door de houten gevel en hedendaagse vormen, die Scandinavisch aandoen. Geen loodsen met hoge ramen die enkel functioneel licht doorlaten en de wetenschapper isoleren van de buitenwereld. Het oude MSO toont in dat opzicht qua infrastructuur meer overeenkomsten met de historische bunkers waar het de Halve Maan-site mee deelt. Het nieuwe gebouw blijkt bijna-energieneutraal en is voorzien van grote, panoramische vensters. De grens tussen binnen en buiten, verleden en toekomst vervaagt. Overal in het gebouw voel je je verweven met het duinlandschap, Fort Napoleon ligt hier als een stille getuige in verzonken. De persoonlijke relatie die de onderzoekers hebben met de zee, het belang van het in contact staan met haar, en het belang van de zee als spilfiguur tussen verleden en toekomst, wordt hierdoor nog duidelijker voelbaar. 

Wil je Karen Rappé zelf aan het woord horen, luister dan naar de podcast die we samen maakten met Stephanie De Smedt van De Tijd: https://iobz.be/#podcast. Wil je meer weten over het VLIZ, breng dan een bezoekje aan hun website: www.vliz.be.